Türkiye Doğal Gaz Piyasasındaki Gelişmeler
Piyasanın Gelişimi
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın 2013 yılında yayınladığı doğal gaz sektör raporu, piyasanın gelişimiyle ilgili birçok bilgiyi ortaya koymuştur. Geçtiğimiz 25 yılda, Türkiye'nin doğal gaz ihtiyacının katlanarak artmasıyla beraber piyasa giderek hareketlenmiştir. Talep, bu zaman zarfında birkaç milyon metreküpten, 46,5 milyar metreküpe kadar çıkmıştır. Bu artışın nedenlerinden biri, genişleyen dağıtım ve iletim şebekesi olarak görülebilir. Doğal gaz hizmeti götürülen 69 ilde, konut abonelerinin toplam sayısı 9,5 milyona ulaşmıştır. Talep artışının en önemli nedeniyse, Türkiye tüketiminin yaklaşık %46'sını yapan elektrik üretim santralleridir.
4646 sayılı doğal gaz piyasası kanunuyla serbestleşme yolunda birçok hedef belirlenmiştir. Serbestleşmenin tam anlamıyla gerçekleşmesi için uygun bir altyapı oluşturulması ve piyasanın hazır olması önemli faktörlerdir. Bu yazıda, doğal gaz piyasasında yaşanan gelişmeler kısaca özetlenmiştir.
Rekabetçi Piyasaya Geçiş
BOTAŞ
BOTAŞ, doğal gaz ticareti ve iletiminden sorumlu kamu kuruluşudur. Genellikle doğal gaz ithalatını Rusya,İran, Azerbaycan, Cezayir ve Nijerya gibi ülkelerden uzun süreli anlaşmalarla yapar. Mevcut 4646 sayılı kanuna göre, özel şirketler BOTAŞ'ın boru hattından gaz aldığı ülkelerle ithalat anlaşması yapamamaktadir. Bu düzenleme, serbestleşmenin önündeki en büyük engellerden biri olarak görülmektedir. BOTAŞ, 2012 yılında Türkiye'nin tüm gaz ithalatının %92,25'ini gerçekleştirmiş satışların ise %91'ini yapmıştır.
Şehir içi Dağıtım Özelleştirmeleri
4646 sayılı kanunu uyarınca şehriçi doğal gaz dağıtım faalliyetleri yapılan doğal gaz dağıtım lisansı ihaleleriyle özel sektöre devredilmiştir. Yapılan özelleştimelerle dağıtım yatırımlarının artması ve doğal gazın yaygınlaştırılması hedeflenmiştir. 2013 yılının sonunda tüm illerde dağıtım faaliyetleri özelleştirme ihaleleri, İGDAŞ (İstanbul) haricinde sonuçlanmıştır. Türkiye'de en fazla doğal gaz tüketilen ilk on il aşağıdaki gibidir:
En Fazla Doğal Gaz Tüketen İller
Doğal gaz serbest tüketici limiti ne kadar ?
2015 yılında konut abonelerinin serbest tüketici olma sınırı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından yıllık 75.000 m3 olarak belirlenmiştir. Serbest tüketici olmak için, tek sayaçtan ölçülen tüketim miktarı dikkate alınmaktadır. 2013 yılından beri, konut harici tüm tüketiciler serbest tüketici statüsündedir. Doğal gaz piyasasında rekabetin artması için, bu sınırın konut tüketicileri için de kaldırılması ve tüketicilerin tedarikçi seçme hakkını elde etmesi gündemdedir. Tüketicinin bilinçlenmesi ve piyasada ihtiyaç duyulan yapıların oluşumu bu süreci hızlandıracaktır.
Mevcut piyasa kanununda değişiklik tasarısı gündemdeyken Türkiye doğal gaz pazarı büyümeye devam etmektedir. Arz güvenliğinin sağlanması, tedarik maliyetlerinin düşmesi ve özel altyapı yatırımlarının hızlanması için piyasanın rekabete açılmasının önemi büyüktür.