Türkiye Elektrik Piyasasının İşleyişi

2001 yılında yürürlüğe giren 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile serbestleşme sürecine girilmiştir. Bu süreci iyi anlamak için elektrik piyasası sistemini kavramak gereklidir. Elektriği üretildiği yerden tüketicinin kapısına kadar ulaştıran bu sistem, üretim, iletim, dağıtım ve satış faaliyetlerinden meydana gelir. Bu yazının amacı piyasaya ilişkin son yıllarda yaşanan gelişmeleri özetlemektir.

Piyasada Yaşanan Değişiklikler

Yeniden yapılandırmanın, elektrik piyasasının rekabete açılması için gerekli zemini oluşturmayı amaçlar. Varılmak istenen nokta tüm tüketicilerin kendi tedarikçisini seçebildiği serbest bir piyasadır. Şu anda yalnız serbest tüketici limitini geçenler bu hakka sahiptir.

Rekabet, bir piyasada birden çok oyuncunun olması anlamına gelmektedir. Bu zamana kadar, her ilde bir elektrik dağıtım şirketi faaliyet gösteriyordu. Öncelikle dağıtım şirketinden satış faaliyetleri ayrıldı. Bu ayrışma, elektrik faturasındaki isim değişikliğinden de fark edebiilr. Serbest tüketici limitini geçip başvuru yapan abonelere, yalnızca görevli şirketten değil, tüm Türkiye'de faaliyet gösteren satış şirketleri arasından seçim yapma olanağı tanındı. Sonuç olarak, rekabetin piyasaya avantajlı fiyat tarifeleri ve daha kaliteli hizmet anlayışı getirmesi bekleniyor.

Yeniden Yapılanma Süreci

Serbestleşme öncesi tüm faaliyetler, bir kamu kuruluşu olan Türkiye Elektrik Kurumu'nun (TEK) bünyesinde toplanmıştı. Bu kurum, yasal düzenlemeler sonucunda üretim, iletim ve dağıtım faaliyetlerini birbirinden ayırdı. Ayrışma sonunda, Türkiye Elektrik Üretim A.Ş. (TEÜAŞ),Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEİAŞ) ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ) kuruldu. Özel sektör girişimleriyle elektrik üretilmeye başlandı. Bu süreçte, Türkiye 21 dağıtım bölgesine ayrılarak (Bölgesel EDAŞ'lar) dağıtım faaliyetleri de özelleştirildi. Tüketiciler bölgelerinde görevli dağıtım şirketlerinden elektrik almaya başladılar. Piyasadaki son değişiklik ise dağıtım şirketlerinin satış faaliyetlerinin ayrılmasıyla elektrik perakende satış şirketlerinin kurulması (EPSAŞ) oldu. Son yapılandırma, tüketicilerin elektrik tedarik şirketleri arasında seçim yapabileceği, fiyatların rekabete görebelirlendiği yeni bir piyasa yapısına olanak sağlamıştır.

Elektrik Fiyatlarını Kim Belirliyor ?

Devlet, elektrik piyasasında düzenleyici ve denetleyici rollerini üstlenmiştir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu bu konuda sorumlu kamu kuruluşudur. EPDK üç ayda bir tüm elektrik aboneleri için ulusal fiyat tarifelerini günceller. Ulusal elektrik tarifeleri, tüm illerde görevli elektrik perakende satış şirketleri tarafından uygulanır. Elektrik fiyatları, üretim maliyetlerindeki değişiklikler, enflasyon gibi sebeplerle zamlanabiilr. Sadece serbest tüketiciler, EPDK tarafından belirlenen birim enerji bedelleri dışında fiyatlardan elektrik alma seçeneğine sahiptir. Görevli satış şirketi haricinde tedarikçilerle yaptıkları anlaşmalara göre, serbest tüketiciler farklı birim enerji bedellerinden elektrik alabilir.

Piyasada Son Durum

Elektrik piyasasında her faaliyet rekabete açık değildir; ayrıca tüm faaliyetler özelleştirilmemiştir. Aşağıdaki tabloda her faaliyetteki rekabet ve özelleştirmelere ilişkin düzenlemeleri bulabilirsiniz.