Kayıp Kaçak Bedelini Kim Ödüyor ?
2016 Ocak ayı itibariyle kayıp kaçak bedeli, faturalardaki dağıtım bedeli kaleminin içine eklenmiştir ve faturada ayrı bir bedel olarak görülemez."
Türkiye'de Kayıp Kaçak Oranı
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın hazırladığı 2015 - 2019 Stratejik Raporu'na göre, 2013 yılında Türkiye'de kayıp kaçak oranı ortalaması %15,4 olmuştur. 2015 yılı hedefleri içerisinde, bu oranın %14'e düşürülmesi yer almaktadır. Kayıp kaçak oranında dünya ortalaması %8,1, Avrupa Birliği ortalması ise %6,2 civarındadır. Raporda, 2019'a kadar oranın her yıl düşürülmesi hedeflenmiş; bu konuda TEDAŞ ve EPDK görevlendirilmiştir. Enerji kaynakları konusunda, dışa bağımlı olan Türkiye ürettiği elektriği en verimli şekilde kullanmak için bu hedefleri gerçekleştirmelidir.
Bakanlığın Kaçak Oranını Düşürme Stratejisi
Enerji Bakanlığı'nın raporunda iletimdeki kayıpların düşürülmesi amacıyla yerinde üretimin yaygınlaştırlması hedeflenmişitir. Yerinde üretim, elektrik üretim yeri ile tüketim yeri arasındaki mesafeyi kısaltarak taşıma sırasında yaşanan iletim kayıplarını azaltmayı sağlayabilir. Bunun yanı sıra, dağıtım bölgelerinde de kaçak oranının düşürülmesi gerekliliği üzerinde durulmuş bu konuda dağıtım şirketlerinin tedbirlerinin izlenmesi ve desteklenmesi öngörülmüştür.
Teknik Olmayan Kayıp: Kaçak Kullanım
Kayıp kaçak oranı, üretilen elektriğin iki farklı biçimde kaybını tanımlar. Bunlar, teknik kayıp ve teknik olmayan kayıplar olarak adlandırılır.
- Teknik kayıp elektriğin üretildiği noktadan dağıtım şebekelerine iletilmesi sırasında yüksek gerilim hatlarında yaşanan kayıptır. Türkiye'de iletimde yaşanan kayıp oranı uluslararası seviyelere yakındır.
- Teknik olmayan kayıp ise, dağıtım bölgesinde tüketiciler tarafından kaçak elektrik kullanımına ilişkin kayıptır. Kısaca, tüketilen elektriğin faturasının ödenmemesidir. Kayıp kaçak oranının bu kadar yüksek olmasının sebebi yasadışı yollarla elektrik tüketimi yapılmasıdır. Dağıtım şirketleri, kaçak kullanımı, yapanlara para cezası uygulayarak önlemeye çalışmaktadır.
Faturada Kayıp Kaçak Bedeli
Kaçak kullanım yapanlara verilen para cezalarına ek olarak yüksek kayıp kaçak oranını dengelemek adına tüm abone gruplarından her ay kayıp kaçak bedeli alınır. Elektrik tüketim bedelleri arasında yer alan kayıp kaçak bedeli uzun yıllardır tartışma konusudur. Önce, elektrik faturasında ayrı bir kalem olarak gösterilmiş daha sonra birim enerji bedelinin içine dahil edilerek faturadan silinmiştir. Tüm bu değişikliklere rağmen tüketici, bu bedeli ödemeyi sürdürmüştür.
Aylık elektrik borcu 100 TL olan bir mesken abonesinin faturasının 14 TL'si kayıp kaçak bedelidir, yani birim fiyatın %14,1'ine denk gelir.
Son Gelişmeler
Enerji Bakanlığı, TEDAŞ ve yerel dağıtım şirketleri kaçak kullanımı önlemek için etkili stratejiler geliştirmedikçe kayıp kaçak bedeli tüketicinin elektrik faturasına yük olamayı sürdürecektir. Son yıllarda tüketici mahkemelerine açılan davalarda bedelin faiziyle geri ödenmesine yönelik olumlu kararlar çıkmış da olsa EPDK'nın bu bedeli tamamen kaldırması hiçbir zaman gündeme gelmemiştir. Kayıp kaçak bedeli, enerji harici bedeller arasında birim fiyatı en çok yükselten bedel olmayı sürdürmektedir. Başka bir ilginç durum ise, kayıp kaçak bedelinin, elektriğin ulaştırılmasına dair dağıtım, iletim benzeri hizmetlerin bedellerinden de daha fazla olmasıdır. Aşağıda faturada bedellerin dağılımı görülebilir.